Oppenheimer

Een jonge en emotioneel instabiele Oppenheimer staart naar de impact van regendruppels en ziet hoe ze zich in een plas vormen. Zijn wereld bestaat nog niet uit verwoestende gevolgen; hij heeft niet de kettingreactie meegemaakt die optreedt wanneer hij en Amerika's topwetenschappers een ultiem wapen creëren voor toekomstige generaties, hij heeft het bloed niet aan zijn eigen handen gevoeld, hij heeft de atoombom nog niet gebouwd. Daarom zien de waterdruppels er niet uit als bomexplosies. Nog niet.

Oppenheimer is het verhaal van de gelijknamige vader van de atoombom, een vooraanstaand natuurkundige die projectleider wordt in de race om kernwapens te ontwikkelen voor de nazi's en de verschrikkelijke gevolgen die hem de rest van zijn leven achtervolgden. Christopher Nolan heeft zijn scriptschrijvende vingers geslepen nadat het actie-avontuur Tenet iets te wensen overliet en misschien wel zijn meest persoonlijke film tot nu toe biedt. Oppenheimer is evenzeer een klassieke filmbiografie als een psychologische tragedie, druipend van dilemma's en schuldgevoelens, gefragmenteerd door einde-van-de-wereldprofetieën en knetterende splijtingsscènes. Gespleten atomen flitsen tijdens verschillende scènes om te laten zien hoe onomkeerbaar de nucleaire revolutie was.

Het is ook een film vol expositie en flitsende scènes. Net als bij veel andere Nolan-films voel ik dat de film, een gigantisch project van drie uur, schokkerig gemonteerd aanvoelt om naar de volgende scène te haasten. Nolan probeert altijd ontzettend veel te doen in een beperkte tijd, maar het is ook een zeer uitgebalanceerde film met twee contrasterende verhalen: Oppenheimer's leven in de Los Alamos-woestijn en een McCarthyistisch schijnproces dat zich afspeelt in een klein, benauwd kantoor, waar hij ervan wordt beschuldigd een communistische sympathisant te zijn. In typische Nolan-stijl presenteert de regisseur een puzzel waarmee de kijker zich in Oppenheimer kan verplaatsen en zich afvraagt: had dit allemaal voorkomen kunnen worden?

Cillian Murphy geeft de voorstelling van zijn leven als de vreemd tegenstrijdige man die gedwongen wordt de onvoorstelbare last van de bom op zijn schouders te dragen, waarbij hij niet echt veel hoeft te zeggen voor het publiek om zijn pijn te begrijpen. Door zijn ijzige ogen kun je bijna het zwarte gat zien dat zich in hem heeft geopend, al het licht om hem heen opslokt en hem tot het laatste frame blijft leegzuigen. Het is echt tijd voor de Academy om Murphy's ware genialiteit te erkennen. Robert Downey Jr., die dankzij het Marvel-universum allang met pensioen had kunnen gaan, schittert ook als de ambitieuze politicus Lewis Strauss, een vriend van Oppenheimer die tijdens de zwart-wit ondervragingsscènes een soort contrapunt wordt.

Naast deze zwaargewichten zien we ook toptalenten als Emily Blunt, Florence Pugh, Matt Damon, Rami Malek, Josh Hartnett, Casey Affleck, Gary Oldman en nog veel meer sterren, waarbij met name Blunt en Pugh de film een geloofwaardig en menselijk pijnpunt geven naast de droge colleges kwantumfysica. Het is echter de Schot Tom Conti die als Einstein het hart van de film vormt. Het genie heeft een hele kleine maar centrale rol die ik graag meer uitgebreid had gezien en een beetje een uitblinker was geworden dankzij de warmte die de acteur uitstraalt.

De weg naar de Manhattan Project bomtest is technisch spectaculair, waarbij Nolan zich van harte inzet om het begin van de atoombom zo praktisch mogelijk te maken, en visueel biedt de film veel verrassingen. Het is in alle opzichten een verbluffend mooie film. Het zijn echter de emotionele bommen die na het succes van Oppenheimer zijn gedropt, die het meest van invloed zijn. Nolan staat bekend om zijn bombastische filmstijl, maar ook hier laat hij zien dat hij een meester is in de stilte in enkele oorverdovend stille scènes. De bommen tijdens de ondervragingsscènes zijn uiterst effectief, waarbij Oppenheimer's leven ontrafelt alsof hij zijn eigen autopsie bijwoont, en binnen deze steriele omgevingen zijn er ook enkele slimme beelden die Nolan's instincten als filmmaker laten zien.

Nolan speelt vaak met tijd en ruimte in zijn films, waarbij Oppenheimer probeert de twijfelende psyche van het titelpersonage na te bootsen. Het is springerig en soms over-verklarend, maar als kijker voel je je op je gemak met Nolans regie, en als kijker verveel je je nooit. Ik ben geen grote fan van de componist, Ludwig Göransson, maar hij verdient hier ook een schouderklopje omdat zijn onheilspellende, tikkende tonen goed integreren met de rest van de soundtrack en onder je huid kruipen zodra je oplet, alsof de film zelf muzikaal radioactief is. Hans Zimmer vulde ooit de verhalende golflengten van de krankzinnige regisseur aan, maar Nolan heeft hier een veilige vervanger gevonden.

Het is een krachtig pakket, dit. Het is veel om in je op te nemen, vooral wanneer personages praten over dingen die je niet altijd voor je ziet. Maar omdat het zo spraakzaam is, is het ook nagelbijtend, juist omdat Nolan de thema's beheerst en wat de vernietigde hoofdpersoon drijft. De vertelling in Oppenheimer is even meesterlijk als krachtig. Het is een onheilspellende en tijdige herinnering aan de tweesnijdende aard van de wetenschap, hoe dicht de mensheid eigenlijk bij het vernietigen van zichzelf is, en hoe de wereld is veranderd - voor altijd. Nolan-fans hebben hier niets aan te twijfelen: Hij heeft het weer gedaan.